در بسياري از موارد شاهد طرح اين بحث بوده ايم كه چرا هنرهاي سنتي در جامعه ي ما و بخش عمده اي از آن تنها از منظر يك اثر هنرمندانه مورد تامل قرار مي گيرد و نقش كاربردي آن كمتر مورد توجه بوده است. و چرا اشيايي كه امروزه در زندگي روزمره با ان سرو كار داريم متاثر از هنرهاي سنتي ما نيست و در هر صورت يك تفاوت ماهوي بين نوع اشيايي كه امروزه در زندگي با آنها سروكار داريم و چيزهايي كه در زندگي سنتي با آنها مواجه بوده ايم احساس مي شود حل اين موضوع را شايد بتوان در اين نكته دانست كه ما نسبت بين كاربرد اشياء را با جنبه هاي هنرمندانه آن بتوانيم درست تشخيص بدهيم. عده ي معتقدند كه اين دو جنبه در عوض يكديگرند، يعني اينكه يكي از آنها مي تواند باشد و ديگري مي تواند نباشد. به ديگر سخن يك شيء ممكن است تنها جنبه هنرمندانه داشته و كاربردي نباشد و يا اينكه كاربردي بوده و هنرمندهنه نباشد. زماني هم اين دو در كنار يكديگر قرار مي گيرند بدون اينكه ربطي به لحاظ ماهوي با هم داشته باشند در واقع اينها را در همسايگي و همجواري و در عرض يكديگر مي بينيم. در شكلي ديگر، اينها در طول يكديگرند يعني يكي در پي ديگري آشكار مي شود و در حقيقت شي كه به صورت روز مره با آن سروكار داريم ارتقاء مرتبه پيدا كرده و طبعاً جلوه هنرمندانه پيدا مي كند.

به نظر مي رسد اگر گاهي اوقات حل اين معضل و معما، دشوار مي شود، به خاطر نومع نگاهي است كه ما داريم يعني وقتي اينها را در عرض هم مي بينيم براي ما اين تزيينات، مستقل از شيء جلوه گر مي شوند و مي گوييم كه اينها تزيينات شيء را محمل قرار داده اند، تا بتوانند آشكار شوند. اما وقتي آنها را در طول هم قرار مي دهيم و يك رابطه اي طولي برقرار مي كنيم، در اين صورت در ادامه ي هم و يا ارتقاء كيفيت است كه آن صورت هنرمندانه آشكار مي شود، مثل غنچه و گل ببينيد وقتي غنچه مي شكفد گل ميشود، اين طور نيست كه چيزي به نام گل و چيزي به نام غنچه وجود داشته باشد، چرا كه اينها به نسبت در طول هم قرار مي گيرند. مثلاً فرش يك جنبه كاربردي دارد و براي اينكه بتواند فوايد كاركردي خودش را ظاهر كند احتياج ندارد كه آن نقوش و تركيبات رنگي در فرش وجود داشته باشد، بلكه كافي است.حمام گنجعلي خان به نظر مي رسد بايد به يك نياز وسيع تري پاسخ بدهد، و آن اينكه هم حجم و هم روح ما در آن شست و شو شود. براي همين حمام رفتن مهم بوده همچنان كه غذا خوردن و هرچيز ديگري امر مهمي بوده است. اما امروزه هيچ چيز امر مهمي نيست حمام رفتن اصلاً امر مهمي نيست. غذا خوردن اصلاً امر مهمي نيست چرا هيچ چيز مهم نيست! چون انسان موجود مهمي نيست.

عايق بوده و پرزدار و نرم باشد ورطوبت و حرارت را منتقل نكند و ... هيچ كدام از اينها موكول به اين نمي شود كه مي بايست فرش حتماً منقوش و الوان باشد، زيرا اينها نقشي در جنبه هاي كاربردي فرش ندارد. شايد به همين دليل اتس كه سنت بين جنبه هاي هنرمندانه فرش، جنيه هاي كاركردي خودش را نيز ارائه مي دهد. اين نوع نگاه كه دو موضوع را در عرض هم ببينده به فكري بر ميگردد كه در دوره معاصر شيوع پيدا كرده و امروز ما هم به آن مبتلا شده ايم. در تفكر امروزي چيزي كه معتبر است جهاني است كه در آن به سر مي بريم يعني جهان ماده و آن بخشي از وجود انسان كه معتبر است پخش حيات دنيوي انساني است و چون حيثيت دنيوي انسان معتبر شناخته شده هر آن چيزي كه با آن مرتبط باشد نيز اعتبار خواهد يافت.

اگر در حيات سنتي ما فرش و ليوان و پنجره و پرده و .... همه يكجور ديگر بودند به خاطر اين بود كه تعريف انسان، حيات انسان و تعريف جهان و ساير تعاريف تفاوت مي كرده است تشنگي را فقط آب مرتفع مي كرده و يك عطش ديگر معنوي بوده كه بايد يك چيزي سيرابش مي كرده است سكني گزيدن در يك خانه يعني، سكينه پيدا كردن به آرامش رسيدن يعني در وطن مستقر بودن آن هم براي كسي كه اهل اين عالم نيست و در هجران در اين عالم به سر مي برد. اگر ما بخواهيم براي چنين كسي سكينه و راه آرامش وامنيتي ايجاد كنيم بايد كارهاي ديگري انجام داد و براي اينكه اين كارها صورت گيرد آب خوردنش، لباس، پوشيدن معاشرت كردنش و ... معاني ديگري پيدا مي كند.

پس حقيقتاً نقش روي فرش پاسخگوي نيازي بوده است.

اين نقش، زينتي است الصاق شده به خانه اما اگر در كيفيت حيات سنتي مان زندگي مي كرديم اين ديگر يك امر الصاق شده نبود بلكه امري حقيقي بود و يك نياز واقعي را پاسخ مي داد.

شما اين موضوع را فقط در هنرهاي سنتي به شكلي كه امروزه تعريف شده يعني مثلاً در سفال و منسوجات و چيزهايي كه امروزه در كارگاههاي هنرهاي سنتي وجود دارد نمي بينيد. بلكه در همه شئون زندگي اين چيزها ديده مي شود. مگر درمعماري ما اين طورنيست مگر در رفتار ما اين طور نبوده و يا در هر چيز ديگر.

امروزه در معماري مثلاً براي استحمام كردن مي گوييم، استحمام كردن چيست؟ بدن ما كثيف شده و زير دوش بدن را مي شوييم و پاكيزه مي شويم چون جسم مان را قرار است پاك كردن جسم هم، حقش همين حمام هايي است كه در خانه ها وجود دارد بنابراين براي مرتفع كردن اين نيازها احتياجي به ساختن حمام گنجعلي خان نبوده است حمام گنجعلي خان اگر قراربود پاسخگوي اين نياز باشد كه صرفاً جسم مادران شست وشو شود، ديگر نيازي نبود كه درست شود حمام گنجعليخان به نظرمي رسد بايد به يك نياز وسيع تري پاسخ بدهد، و آن اينكه هم جسم و هم روح ما در آن شست وشو شود. براي همين حمام رفتن مهم بوده همچنان كه غذا خوردن و هرچيز ديگري امر مهمي بوده است اما امروزه