سيب يكي از قديمي‏ترين ميوه‏هايي است كه بشر از دير باز شناخته و مورد استفاده قرار داده است بر اساس اطلاعات موجود به نظر مي‏رسد كه موطن اصلي درخت سيب در منطقه جنوبي قفقاز و آسياي صغير بوده و اين درخت اولين بار در كشورهاي ايران , مصر , يونان پرورش مي‏يافته است . درخت سيب از گونه‏هاي مختلف جنس Malus از خانواده Rosaceae مي‏باشد . به عقيده بعضي از گياه شناسان جنس Malus خود زير جنس Pyrous بوده و بيست و پنج گونه سيب شناخته شده موجود تماماؤ اخلاف Malus Pyrous و Pyrous Bacata مي‏باشند . در اثر پرورش و اصلاح نژاد , اين ميوه داراي ارقام گوناگون شده است كه در دامنه وسيعي از شرايط آب و هواي مختلف قابل كاشت بوده و با رعايت اصول به زراعي محصول قابل توجهي مي‏دهد . در كشور ما نيز به علت مناسب بودن شرايط آب و هوايي اين محصول از قديم الايام مورد كشت و استفاده قرار مي‏گرفته و در ربع قرن اخير توليد آن افزايش چشمگيري يافته است . بطوري كه در حال حاضر سطح زير كشت سيب در ايران تقريباؤ به 124000 هكتار و با توليدي حدود 1130000 تن در سال مي‏رسد . تعداد ارقام ايراني كه تا كنون مشخص گرديده به بيش از 150 رقم بالغ مي‏شود و علاوه بر آن حدود 30 رقم خارجي نيز به ايران وارد شده و كشت چند رقم آن متداول مي‏باشد . بيشترين سطح زير كشت به ارقام دير رس و قابل نگهداري در سردخانه اختصاص يافته است كه مهم‏ترين آن عبارتند از : زنوزمرند , عباسي , شميراني 7 گلدن دليشس , رددليشي , گراني اسميت , جاناتان , گاليا , شفيع آبادي و گلاب كهنز مي‏باشد كه سه رقم گراني اسميت , جاناتان , گاليا در سطح محدودي در باغهاي دولتي غرس شده‏اند . سابقاؤ روش احداث باغات سيب در ايران به طريق سنتي با تراكم 300 درخت در هكتار بوده ولي در سالهاي اخير احداث باغات با كشت متمركز ( سيستم Malling) با تراكم متوسط 2000 درخت در هكتار , رو به توسعه و گسترش مي‏باشد نگهداري سيب در ايران سابقه طولاني داشته و در بعضي از مناطق روستائي كشورمان روش‏هاي سنتي هنوز هم متداول مي‏باشد . از جمله اين روشها پوشانيدن سيب توسط كاه , خاك و ماسه نرم ( به ويژه در مورد رقم شميراني ) و يا انبار كردن آن در زير زمين‏هاي خنك است . امروزه در كشور استفاده از سرد خانه براي نگهداري اين محصول شديداؤ رواج يافته بطوريكه بخش قابل توجهي از ظرفيت سردخانه‏هاي بالاي صفر كشور به نگهداري سيب اختصاص يافته است و از اين حجم حدود 90 درصد براي نگهداري سيب‏هاي گلدن دليشس و رد دليشس مورد استفاده قرار مي‏گيرد . ضرورت آشنا كردن علاقه‏مندان و دست اندركاران ذيربط به تكنيك نگهداري سيب در سردخانه با توجه به اهميت اقتصادي اين محصول و امكان توسعه صادرات آن موجب شد كه با استفاده از تجربيات حاصله در ايران و ساير كشورها بخصوص در مورد دو رقم گلدن دليشس و رد دليشس به تجديد نظر اين آئين كار اقدام شود .

آئين كار نگهداري سيب در سردخانه

1 ـ هدف

هدف از تدوين اين آئين كار ارائه اصولي به منظور نگهداري سيب در سردخانه براي عرضه در خارج از فصل مي‏باشد كه رعايت آنها در مرحله برداشت , ¹ جور كردن , حمل به سردخانه , در طول مدت نگهداري و هنگام خروج ميوه از سردخانه موجب حفظ هر چه بيشتر تازگي و ويژگيهاي خاص رقم سيب مورد عمل خواهد بود .

2 ـ دامنه كاربرد

اين آئين كار در مورد ارقامي از سيب كه در داخل كشور توليد شده و داراي قابليت نگهداري خوب يا متوسط هستند قابل اجراست .

2 ـ 1 ـ ارقامي كه داراي قابليت نگهداري خوب يا متوسط هستند و مي‏توان آنها را از دو تا نه ماه در سردخانه نگهداري نمود به ترتيب قابليت نگهداري به شرح زير مي‏باشند :

3 ـ اصول روش نگهداري سيب

نگهداري سيب در سردخانه ² به صورت تازه بر اصول زير متكي است :

3 ـ 1 ـ نگهداري در دماي ³ كم به منظور :

3 ـ 1 ـ 1 ـ كم و محدود نمودن تنفس و ساير فعاليتهاي حياتي ميوه

3 ـ 1 ـ 2 ـ كم و محدود نمودن فعاليت باكتريها , قارچ‏ها ( شامل كپكها و مخمرها ) و جلوگيري از فساد ميوه

3 ـ 1 ـ 3 ـ جلوگيري از تغييرات سريع كيفي ميوه از قبيل : تغيير رنگ , رسيدگي بيش از حد و آردي و نرم شدن ميوه

3 ـ 2 ـ نگهداري در رطوبت نسبي ⁴ بالا به منظور كاهش تبخير شديد و حفظ طراوت ميوه

ضمناؤ خارج نمودن يا بي اثر كردن گازهاي فرار ناشي از فعاليت حياتي سيب و همچنين نگهداري آن در سردخانه‏هايي ⁵ كه داراي آتمسفر كنترل شده هستند , مي‏تواند مدت نگهداري بعضي از ارقام سيب را طولاني‏تر كند .

4 ـ برداشت

برداشت سيب به منظور نگهداري در سردخانه به دو طريق سنتي و نيمه مكانيزه به شرح زير انجام گيرد :

4 ـ 1 ـ وسائل لازم براي برداشت سنتي

ـ ظروف مناسب برداشت نظير سطل , سبد , زنبيل , كيسه ميوه چيني و غيره

ـ سكوي برداشت

ـ نردبان

ـ ظروف حمل سيب به سردخانه مانند : جعبه , كارتن و غيره

ـ وسيله حمل به سردخانه مانند گاري , فرقون و وسايل موتوري مناسب و نظاير آن

4 ـ 2 ـ وسايل لازم براي برداشت نيمه مكانيزه

برداشت نيمه مكانيزه در باغاتي ميسر است كه كاشت آن طبق اصول صحيح از نظر فاصله درختها و رديفهاي آن صورت گرفته باشد . در اين قبيل باغات علاوه بر وسائل مندرج در بند 4 ـ 1 وسائل زير نيز مورد استفاده قرار مي‏گيرد :

ـ تريلي برداشت

ـ ليفت تراك

ـ پالت ⁶

ـ باكس پالت ⁷

ـ وانت يا كاميون

4 ـ 3 ـ روش برداشت

4 ـ 3 ـ 1 ـ زمان برداشت : سيب را بايد موقعي ( در مرحله‏اي از رسيدن ) برداشت نمود كه طولاني‏ترين عمر نگهداري را در سردخانه داشته باشد . زمان برداشت تابعي است از رقم سيب , منطقه كاشت و نحوه داشت .

براي تشخيص مناسب‏ترين مرحله رسيدن ميوه به منظور نگهداري طولاني در سردخانه از ضوابط معيني مي‏توان استفاده نمود و مهمترين اين ضوابط عبارتند از :

ـ فاصله زماني بين حداكثر باروري شكوفه‏ها تا زمان برداشت : تعداد روزها براي تعيين مناسبترين برداشت از مرحله تمام گل (80 درصد شكوفه‏ها باز شده باشند ) در مورد دو رقم گلدن دليشس و رد دليشس در مناطق مختلف ايران بين 155 ـ 135 روز مي‏باشد .

ـ رنگ ميوه : شدت رنگ مي‏تواند عامل تقريبي در برداشت محصول باشد معمولا سيب براي رنگ گيري نياز به شبهاي سرد و روزهاي آفتابي در 8 ـ 6 هفته قبل از برداشت دارد . در جدول پيوست شماره 1 ميزان تقريبي رنگ ارقام رد دليشس و گلدن دليشس مناطق مختلف ايران نشان داده شده است .

يادآوري 1 ـ زردي رنگ توسط دستگاه كالريمتر اندازه‏گيري شده و قرمزي رنگ با در نظر گرفتن مقدار رنگ زمينه آن در سيب برآورده شده است .

ـ مقاومت ( سختي و نرمي ميوه :) براي اندازه‏گيري مقاومت ميوه معمولا باغداران با فشار انگشتان درجه نرمي و سختي ميوه را بر اساس تجربه بدست مي‏آورند ولي مي‏توان براي اين منظور از دستگاه سختي سنج ⁸ نيز استفاده نمود . جدول پيوست شماره 1 مقاومت دو رقم سيب گلدن دليشس و رد دليشس را در مناطق مختلف ايران نشان مي‏دهد .

ـ تركيب شيميايي ميوه : منظور از تركيب شيميايي مواد جامد محلول در آب و اسيديته است براي اندازه‏گيري مواد جامد محلول در آب ( بريكس ) از دستگاه رفراكتومتر دستي استفاده مي‏شود و اندازه‏گيري اسيديته در صورت وجود وسائل و مواد لازم انجام مي‏گيرد . ⁹ ميزان تقريبي بريكس و اسيديته در جدول پيوست شماره 1 در مورد ارقام گلدن دليشس ورد دليشس آورده شده است .